Polacy leczą się tym na potęgę. A zwiększają ryzyko raka i dewastują jelita

Dlaczego częste zażywanie antybiotyków jest niebezpieczne?

W Polsce, podobnie jak w innych krajach, nadmierne leczenie antybiotykami staje się poważnym problemem, który wykracza poza bezpośrednie zagrożenia związane z antybiotykoopornością.

Antybiotyki a choroby zapalne jelit czy ryzyko nowotworu po 40. roku życia

Najnowsze badania wskazują, że długotrwałe i nadmierne stosowanie antybiotyków może prowadzić do rozwoju przewlekłych schorzeń, takich jak choroby zapalne jelit (IBD) oraz zwiększać ryzyko nowotworów po 40. roku życia.

Według danych z raportu Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, Polska należy do krajów o jednym z najwyższych wskaźników stosowania antybiotyków w Europie. Statystyki wskazują, że Polacy często sięgają po antybiotyki zarówno na receptę, jak i bez konsultacji z lekarzem, nierzadko leczą nimi infekcje wirusowe, na które antybiotyki nie działają. W 2020 roku Polacy spożyli ponad 30 milionów dawek antybiotyków, co oznacza, że statystycznie co trzeci obywatel kraju otrzymał co najmniej jedną kurację tymi lekami.

Stosowanie antybiotyków u dzieci

W szczególności niepokojące jest stosowanie antybiotyków u dzieci. Rodzice, w obawie przed poważniejszymi powikłaniami, często domagają się przepisania antybiotyków, nawet gdy nie są one konieczne. Dane z Ministerstwa Zdrowia pokazują, że aż 40 proc. dzieci do 6. roku życia było leczonych antybiotykami przynajmniej raz w ciągu ostatniego roku, mimo że wiele z tych przypadków dotyczyło infekcji wirusowych, takich jak przeziębienie czy grypa.

Ryzyko chorób zapalnych jelit (IBD)

Jednym z głównych zagrożeń związanych z nadmiernym stosowaniem antybiotyków jest ryzyko rozwoju chorób zapalnych jelit (IBD), w tym wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i choroby Leśniowskiego-Crohna. Antybiotyki, poprzez swoje działanie na florę bakteryjną jelit, mogą zaburzać równowagę mikrobiologiczną, co prowadzi do osłabienia układu immunologicznego i zwiększa ryzyko stanów zapalnych.

Badania opublikowane w "The Lancet" oraz w polskich czasopismach medycznych jednoznacznie wskazują na korelację między częstym stosowaniem antybiotyków, zwłaszcza w dzieciństwie, a rozwojem IBD w późniejszym wieku. Naukowcy sugerują, że każde kolejne leczenie antybiotykiem może zwiększać ryzyko chorób zapalnych jelit o 20-30 procent. W szczególności dotyczy to dzieci, których układ immunologiczny i flora jelitowa są w fazie rozwoju. Zniszczenie "dobrych" bakterii w jelitach może prowadzić do nadmiernej aktywacji układu odpornościowego, co sprzyja przewlekłym stanom zapalnym.

Przewlekłe stany zapalne jelit są coraz częściej diagnozowane u młodych dorosłych, którzy w dzieciństwie byli wielokrotnie leczeni antybiotykami. Problem ten w szczególności dotyczy zachodniej Europy, ale można dostrzec podobne trendy w Polsce.

Antybiotyki a ryzyko nowotworów po 40. roku życia

Kolejnym niepokojącym aspektem nadmiernego stosowania antybiotyków jest ich potencjalny wpływ na rozwój nowotworów, zwłaszcza w późniejszym wieku. Badania przeprowadzone w ciągu ostatnich dwóch dekad wskazują na istnienie związku między częstym stosowaniem antybiotyków a ryzykiem raka jelita grubego, raka żołądka czy raka piersi.

Jedno z badań przeprowadzonych przez Harvard Medical School na grupie ponad 40 000 pacjentów wykazało, że osoby, które przyjmowały antybiotyki przez dłuższy okres w młodości, miały o 15 proc. wyższe ryzyko zachorowania na nowotwory przewodu pokarmowego po 40. roku życia. Mechanizm tego zjawiska nie jest jeszcze w pełni wyjaśniony, ale przypuszcza się, że zaburzenia flory jelitowej, wywołane antybiotykami, mogą prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych, które sprzyjają rozwojowi zmian nowotworowych.

Polscy eksperci medyczni również podkreślają, że nadmierne leczenie antybiotykami może przyczyniać się do rozwoju raka. Choć przypisanie konkretnych przypadków nowotworów wyłącznie antybiotykom jest trudne, jednak nie można ignorować rosnącej liczby badań wskazujących na negatywny wpływ antybiotyków na zdrowie jelit oraz ich związek z nowotworami.

Edukacja i zmiana podejścia w Polsce

Polska służba zdrowia, świadoma rosnących problemów związanych z nadużywaniem antybiotyków, podejmuje kroki w celu ograniczenia ich nieuzasadnionego stosowania. Od kilku lat prowadzone są kampanie edukacyjne skierowane zarówno do lekarzy, jak i pacjentów.

Alternatywy i profilaktyka

Jednym z kluczowych rozwiązań problemu nadużywania antybiotyków jest stosowanie alternatywnych metod leczenia, w szczególności terapii probiotycznych, które mogą pomóc w utrzymaniu zdrowej flory bakteryjnej. Zwiększenie dostępu do szczepionek oraz promocja zdrowego stylu życia również mogą odegrać istotną rolę w zmniejszeniu liczby infekcji, które nie wymagają leczenia antybiotykami.

Specjaliści medycyny rodzinnej podkreślają, iż ważne jest, by pacjenci mieli świadomość, że leczenie antybiotykami to ostateczność. Często wystarczają odpowiednie środki zaradcze, takie jak odpoczynek, nawadnianie organizmu, czy stosowanie naturalnych środków przeciwzapalnych.