Rząd szykuje rewolucję w spadkach. Teraz będzie trudniej podrobić ostatnią wolę zmarłego
Ministerstwo sprawiedliwości pracuje nad projektem ustawy w odpowiedzi na m.in. podrabianie testamentów ustnych. Okazuje się, że to wcale nie taka rzadka praktyka, którą trudno po śmierci spadkodawcy zweryfikować.
"Ta forma oświadczenia woli spadkodawcy przysparza problemy dowodowe w praktyce sądowej. W doktrynie podnosi się – na podstawie obserwacji praktyki sądowej, że przypadki fałszowania testamentów ustnych są o wiele częstsze niż innych testamentów" – czytamy w projekcie nowelizacji.
Testamenty audiowizualne staną się wiążące prawnie. Będzie nową formą testamentu ustnego
Jednym z pomysłów na ograniczenie prób fałszowania testamentów ustnych będzie możliwość nagrania ostatniej woli zmarłego na kamerze. "Obecny stan prawny jednak na to nie pozwala" – piszą projektodawcy.
"Tymczasem w praktyce testatorzy często podejmują decyzje o sporządzeniu testamentu w ostatnich chwilach życia, kiedy sporządzenie go w 'zwykłej' formie ustnej może być niemożliwe z powodu braku wystarczającej liczby świadków, którzy mogliby zapamiętać i w ten sposób utrwalić treść testamentu ustnego. Utrudnione może być także sporządzenie testamentu w formie pisemnej lub notarialnej, na przykład z uwagi na nagłość zdarzenia powodującego zagrożenie życia" – czytamy dalej.
Projekt przewiduje także dodanie art. 952 § 11 k.c. regulującego nowy sposób sporządzenia testamentu ustnego – testament ustny audiowizualny. Będzie on utrwalony za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk na trwałym nośniku informacji, umożliwiającym ich odtworzenie. Umożliwi to testowanie jak największej liczbie osób będących w sytuacji zagrożenia życia.
Ministerstwo bierze też pod uwagę możliwość podrobienia testamentów audiowizualnych przy pomocy sztucznej inteligencji. Dlatego "testament ustny audiowizualny nie będzie zaliczany do formy zwykłej, a szczególnej (podobnie jak testament ustny sporządzany z udziałem świadków)".
Skróci się też czas na spisanie testamentu. Będzie na to maksymalnie miesiac
Ograniczony będzie też na spisanie testamentu ustnego. "Zgodnie z nowym brzmieniem przepisu, treść oświadczenia woli spadkodawcy powinna być spisana niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu miesiąca od jego sporządzenia przez jednego ze świadków, z podaniem miejsca i daty złożenia oświadczenia woli, miejsca i daty sporządzenia pisma oraz wskazaniem okoliczności uzasadniających sporządzenie testamentu ustnego" – informuje restort.
Takie pismo będzie musiał podpisać spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. To sprawi, że w porównaniu z obecnymi przepisami, cała procedura będzie przeprowadzona szybciej.
Zmiany będą też dotyczyć podwójnych decyzji spadkowych. Co się zmieni?
W tej sprawie interweniował kilkukrotnie RPO. "Nadal zdarza się, że sądy wydają w pewnych odstępach czasu dwa postanowienia sądowe o nabyciu spadku po tej samej osobie. Uniemożliwia to działania prawne spadkobierców wobec nieruchomości, jak wpis w księdze wieczystej, podział majątku, nie mówiąc o jego sprzedaży" – wyjaśniał rzecznik.
W tym momencie problemu nie rozwiązuje ani skarga o wznowienie postępowania, ani też skarga nadzwyczajna. Dlatego w nowelizacji jest mowa o możliwości "uchylenia z urzędu przez sąd spadku ponownego postanowienia spadkowego oraz zmiana dotycząca kompetencji referendarzy sądowych w tym zakresie".
Znowelizowane mają być też testamenty wojskowe, które w tym momencie są "martwą instytucją". W koszu wylądują za to przepisy mówiące o testamencie podróżnym, z którego praktycznie nikt nie korzysta i mało osób w ogóle o nim wie. Rząd planuje przyjąć cytowany projekt w ostatnim kwartale 2024 roku.